Kunstkwesties
  • home
  • over
  • blog
  • beeld
  • contact

Mededogen en (com)passie.

7/3/2016

 
Käthe Kollwitz in Museum Belvédère.
Midden in een leeg landschap, met aan de ene kant een landgoed en aan de andere kant weilanden, ligt een 'hidden treasure': Museum Belvédère, een museum voor moderne en hedendaagse kunst in Heerenveen, Friesland. Met in haar vaste collectie werk van twintigste-eeuwse en eigentijdse kunstenaars als Gerrit Benner, J.C.J. Vanderheyden en Robert Zandvliet en in haar tentoonstellingsbeleid een accent op schilderkunst die 'een relatie aangaat met de omliggende landschappelijke sfeer' of anderszins verbonden kan worden aan de omgeving.

We lopen langs wuivend riet door de weilanden naar het museum. Het gebouw lijkt op te gaan in het landschap; vormgeving en kleur is afgestemd op de omliggende natuur. Met zo op het oog geen ramen of anderszins daglicht, lijkt het museum een gesloten gebouw maar niets is minder waar. Niet alleen komt er daglicht de tentoonstellingszalen binnen via glazen stroken net boven de vloer maar ook via de entrees en de transparante ruimte tussen beide vleugels in.  En de entreedeur staat niet alleen letterlijk open (zelfs vóór openingstijd al!) maar ook figuurlijk: je krijgt een warm welkom en binnen heerst een aangename sfeer met een gezellige bedrijvigheid.  Hier wordt gekeken, gepraat, gelachen en zelfs gegeten. Door een divers publiek, ook fijn.

We komen voor 
Käthe Kollwitz (1867-1944). In de tentoonstelling Getekend Leven worden grafiek, tekeningen en een aantal bronzen beelden van deze Duitse kunstenares getoond. Al als jong kunstenaar (meisjesnaam Schmidt) had zij een grote belangstelling voor sociaal-maatschappelijke vraagstukken en vrouwenemancipatie. Het is ook met name de socialistische achtergrond van Kollwitz die zorgt voor de link met de geschiedenis van Zuid-Oost Friesland, een streek waar het socialisme onder de vele arbeiders veel aanhangers had. De misstanden onder de arbeidersbevolking daar, waren dezelfde als waar Kollwitz tegen ageerde.

In 1891 trouwt Käthe met 'armenarts' Karl Kollwitz en vestigen zij zich samen in een arbeiderswijk in Berlijn. De omstandigheden die zij daar aantreft, komen in haar werk samen tot de thema's 'armoede van het volk' en ' moeder en kind'. Met haar werk wilde Kollwitz de omstandigheden onder de bevolking verbeelden. Honger, werkloosheid, slechte arbeidsomstandigheden en geweld. Dat Kollwitz veel reproduceerbare kunst maakte -  grafiek, tekeningen en publicaties in pamfletten en het tijdschrift  Simplicissimus - is niet toevallig. Door de reproduceerbaarheid ervan had het een groter bereik en vond het zich sneller een weg naar het publiek.  

Door haar sociale bewogenheid maakte Kollwitz het zichzelf niet makkelijk. Zo moet ze onder Hitler haar functie als professor aan de Academie van Berlijn neerleggen en wordt haar werk als 'entartet' gekwalificeerd. Veel ervan werd vernietigd maar gelukkig zagen de Duitsers bijvoorbeeld de mallen van haar beelden over het hoofd waardoor die na de oorlog opnieuw konden worden gegoten.
Maar hoe lastig de omstandigheden ook, Kollwitz is nooit de confrontatie uit de weg gegaan. Sterker, de persoonlijke tragiek die haar ten deel viel, zorgde voor een intensivering van de thema's in haar werk. Haar focus op verbeelding van misstanden en de gevolgen van oorlog en geweld, verwordt tot een preoccupatie na de dood van één van haar zoons, omgekomen tijdens gevechtshandelingen aan het begin van de Eerste Wereldoorlog. Hiernaast het gedenkmonument voor haar zoon en alle andere oorlogsslachtoffers (Vladslo, België).
Foto
Kollwitz werkte er 17 jaar lang aan. In dit beeld zit haar leed en dat van alle andere ouders die een kind hebben verloren. De ruimte tussen de man en de vrouw staat voor de lege plek die het kind heeft achtergelaten.
Foto
De grafiek, tekeningen en beelden in de tentoonstelling, laten we heel rustig op ons inwerken. Dat kan ook niet anders. Zoals Henk van Os in het voorwoord van de tentoonstellingscatalogus aangeeft is dit 'allerminst kunst om luchtig van te genieten en mooi te vinden.' Hiernaast op de voorgrond het beeld Pietà (1937, brons) met daarachter aan de wand Vrouw met dood kind (1903, pastelkrijt), Zelfportret met zoon Hans (1914, zwartkrijt), Pietà (1903, litho), Vrouw met dood kind (1903, houtskool) en Vrouw met dood kind (1903, ets). Zomaar een zichtlijn. Heel veel leed.
De onderwerpen in haar kunst zijn misschien wel terug te brengen tot de kernwoorden 'kwetsbaarheid' en 'tijdelijkheid'. De mens is kwetsbaar, wordt geraakt door de omstandigheden waarin zij verkeert en kan ook zo, door die omstandigheden, roemloos ten onder gaan of uit het leven worden gerukt.
Het werk van Kollwitz hier aanschouwend, dringt zich een parallel met de actualiteit op. We kijken naar zware, indringende voorstellingen van nare, ellendige of verdrietige situaties. Het grijpt je naar de keel, raakt je in je hart. Waarom? Niet alleen omdat het een poos geleden allemaal daadwerkelijk plaats vond of omdat het deze krachtige kunstenaar overkwam. Maar ook omdat lijden van alle tijden is. Omdat het dichtbij komt. Misschien voor jou als persoon omdat je je herkent in een bepaalde situatie of emotie. Of breder, omdat Kollwitz' thema's van toen ons nog steeds wijzen op de maatschappelijke vraagstukken van nu. Armoede, oorlog, vluchtelingenstromen.
In Kollwitz werk zien we haar eigen lijden, passie, en haar mede-lijden met de mens die het minder heeft, haar compassie. Zo ziet dat er dus uit. Mededogen en (com)passie. Een oproep tot...
Bij deze.

Getekend Leven, Käthe Kollwitz. Tot en met 25 september te zien in Museum Belvédère.
Delen
Gerbert Jonkman link
7/4/2016 12:58:29 am

Mooi dat er aandacht wordt besteed aan deze prachtige tentoonstelling buiten de randstad in het hoge noorden in deze voor een ieder maar ook voor het museum moeilijke tijd.

Saskia Hazelhoff, Kunstkwesties link
7/4/2016 02:19:02 am

Dank je wel voor je commentaar Gerbert. De aandacht voor zowel de tentoonstelling als het mooie museum is helemaal verdiend. Er is naast de blockbusters in de grote musea zoveel moois en urgents te zien in de andere musea in ons land. Zoals gezegd, 'il vaut le voyage'. Zo ver is het niet!


Comments are closed.
    Kunstkwesties blog. Over de meest uiteenlopende kunstkwesties.

    Over musea, exposities, literatuur, onderwerpen uit de actualiteit en meer.

    Op de hoogte blijven?
    Volg ons op social media en abonneer je gratis op dit blog
    via e-mail.
    abonneren
    Foto

    Archives

    December 2023
    December 2020
    September 2020
    September 2019
    October 2018
    December 2017
    October 2017
    September 2017
    July 2017
    June 2017
    May 2017
    April 2017
    March 2017
    February 2017
    January 2017
    December 2016
    November 2016
    October 2016
    September 2016
    July 2016
    June 2016
    May 2016
    April 2016
    March 2016
    February 2016
    January 2016
    December 2015
    November 2015
    October 2015
    September 2015

    Categorieën

    All
    Algemeen
    Beeldende Kunst
    Exposities
    Filosofie
    Fotografie
    Literatuur
    Opera
    Podiumkunsten

    Auteur

    Saskia Hazelhoff

    RSS Feed

Kunstkwesties © 2024 Privacyverklaring