Käthe Kollwitz in Museum Belvédère.

Midden in een leeg landschap, met aan de ene kant een landgoed en aan de andere kant weilanden, ligt een 'hidden treasure': Museum Belvédère, een museum voor moderne en hedendaagse kunst in Heerenveen, Friesland. Met in haar vaste collectie werk van twintigste-eeuwse en eigentijdse kunstenaars als Gerrit Benner, J.C.J. Vanderheyden en Robert Zandvliet en in haar tentoonstellingsbeleid een accent op schilderkunst die 'een relatie aangaat met de omliggende landschappelijke sfeer' of anderszins verbonden kan worden aan de omgeving.

We lopen langs wuivend riet door de weilanden naar het museum. Het gebouw lijkt op te gaan in het landschap; vormgeving en kleur is afgestemd op de omliggende natuur. Met zo op het oog geen ramen of anderszins daglicht, lijkt het museum een gesloten gebouw maar niets is minder waar. Niet alleen komt er daglicht de tentoonstellingszalen binnen via glazen stroken net boven de vloer maar ook via de entrees en de transparante ruimte tussen beide vleugels in.  En de entreedeur staat niet alleen letterlijk open (zelfs vóór openingstijd al!) maar ook figuurlijk: je krijgt een warm welkom en binnen heerst een aangename sfeer met een gezellige bedrijvigheid.  Hier wordt gekeken, gepraat, gelachen en zelfs gegeten. Door een divers publiek, ook fijn.

We komen voor Käthe Kollwitz (1867-1944). In de tentoonstelling Getekend Leven worden grafiek, tekeningen en een aantal bronzen beelden van deze Duitse kunstenares getoond. Al als jong kunstenaar (meisjesnaam Schmidt) had zij een grote belangstelling voor sociaal-maatschappelijke vraagstukken en vrouwenemancipatie. Het is ook met name de socialistische achtergrond van Kollwitz die zorgt voor de link met de geschiedenis van Zuid-Oost Friesland, een streek waar het socialisme onder de vele arbeiders veel aanhangers had. De misstanden onder de arbeidersbevolking daar, waren dezelfde als waar Kollwitz tegen ageerde.

In 1891 trouwt Käthe met 'armenarts' Karl Kollwitz en vestigen zij zich samen in een arbeiderswijk in Berlijn. De omstandigheden die zij daar aantreft, komen in haar werk samen tot de thema's 'armoede van het volk' en ' moeder en kind'. Met haar werk wilde Kollwitz de omstandigheden onder de bevolking verbeelden. Honger, werkloosheid, slechte arbeidsomstandigheden en geweld. Dat Kollwitz veel reproduceerbare kunst maakte -  grafiek, tekeningen en publicaties in pamfletten en het tijdschrift  Simplicissimus - is niet toevallig. Door de reproduceerbaarheid ervan had het een groter bereik en vond het zich sneller een weg naar het publiek.  

Door haar sociale bewogenheid maakte Kollwitz het zichzelf niet makkelijk. Zo moet ze onder Hitler haar functie als professor aan de Academie van Berlijn neerleggen en wordt haar werk als 'entartet' gekwalificeerd. Veel ervan werd vernietigd maar gelukkig zagen de Duitsers bijvoorbeeld de mallen van haar beelden over het hoofd waardoor die na de oorlog opnieuw konden worden gegoten.

Kollwitz werkte er 17 jaar lang aan. In dit beeld zit haar leed en dat van alle andere ouders die een kind hebben verloren. De ruimte tussen de man en de vrouw staat voor de lege plek die het kind heeft achtergelaten.

De onderwerpen in haar kunst zijn misschien wel terug te brengen tot de kernwoorden 'kwetsbaarheid' en 'tijdelijkheid'. De mens is kwetsbaar, wordt geraakt door de omstandigheden waarin zij verkeert en kan ook zo, door die omstandigheden, roemloos ten onder gaan of uit het leven worden gerukt.

Het werk van Kollwitz hier aanschouwend, dringt zich een parallel met de actualiteit op. We kijken naar zware, indringende voorstellingen van nare, ellendige of verdrietige situaties. Het grijpt je naar de keel, raakt je in je hart. Waarom? Niet alleen omdat het een poos geleden allemaal daadwerkelijk plaats vond of omdat het deze krachtige kunstenaar overkwam. Maar ook omdat lijden van alle tijden is. Omdat het dichtbij komt. Misschien voor jou als persoon omdat je je herkent in een bepaalde situatie of emotie. Of breder, omdat Kollwitz' thema's van toen ons nog steeds wijzen op de maatschappelijke vraagstukken van nu. Armoede, oorlog, vluchtelingenstromen.

In Kollwitz werk zien we haar eigen lijden, passie, en haar mede-lijden met de mens die het minder heeft, haar compassie. Zo ziet dat er dus uit. Mededogen en (com)passie. Een oproep tot...

Bij deze.