.. en komt weer naar buiten met tien.
In de Hermitage Amsterdam is sinds kort ook het Outsider Art Museum gevestigd (OAM). Dit museum biedt een platform voor kunstenaars die - heel kort gezegd - door verschillende omstandigheden buiten het zicht van de reguliere kunstcircuits vallen. Die bijvoorbeeld een verstandelijke beperking hebben of in een instelling verblijven. En die meestal geen academische achtergrond hebben. Kunst van outsiders, van buitenstaanders.
|
Maar ja, het is allemaal wel verwarrend. Want wanneer is iets nu outsider art en wanneer niet? Wanneer valt een werk onder outsider art en wanneer bijvoorbeeld onder volkskunst, amateurkunst of 'gewone' kunst? Iemand kan heel mooi werk maken, self taught en buiten het zicht van de reguliere circuits. Zonder zich iets aan te trekken van de buitenwereld of de kunsthistorische canon. Maar verder zit die persoon niet in een instelling en heeft hij ook niet een andere specifieke zorg nodig. Een gezonde zonderling in het bos. Dat bestaat. Hmm, hoe classificeren we dat? Als art? En als het eenmaal art is, dan kan dat woord 'outsider' er toch gewoon van af?
Dat classificeren is een lastige. We hebben een grote behoefte aan een raamwerk waarin we van alles kunnen ordenen. In de kunst is dat niet anders en maken we graag indelingen naar -ismen en andere stromingen. Dat is natuurlijk ook wel fijn, het geeft duiding en richting in het grote woud. Maar soms wringt het ook, zoals nu het geval is. Om te omschrijven waarin outsider art zich onderscheidt van gewone kunst wordt de eerste vaak afgezet tegen de tweede. En dat zit niet lekker: want waar de eerste iets wel is, ligt de implicatie dat de tweede dat dan dus juist niet is.
Als outsider art bijvoorbeeld authentiek en tegendraads is, is 'gewone' kunst dat dan niet? Of waar outsider art kunstenaars 'zich niets aantrekken van de conventies in de kunsten' (citaat uit zaaltekst in de tentoonstellingszaal), zouden 'gewone' kunstenaars dat wel doen? En als we dat verkeerd veronderstellen, waar blijft dan de noodzaak van het onderscheid? Wederom, dan kan dat woord 'outsider' er toch gewoon van af?
|
Shoichi Koga, 2006. Figuur van krantenpapier en tape.
|
Ook niet makkelijk in deze tentoonstelling in de Hermitage is het volgende: Waar omschrijvingen en definities van outsider art vaak verstandelijke beperkingen of verslavingen als kenmerk noemen, vraagt het OAM de bezoeker dit nu juist niet in ogenschouw te nemen. 'Psychiatrische diagnoses of aandoeningen zijn van geen belang bij de beschouwing van Outsider Art. Het gaat niet om de ziekte of de veronderstelde afwijking' (citaat uit zaaltekst). Maar die beschouwing ervan, kan niet los worden gezien van de classificering die daaraan vooraf is gegaan. En bij die classificering worden die omstandigheden kennelijk toch meegenomen. Daarnaast doet het denken aan het bord langs de kant van de weg waar op staat 'Niet naar de vliegtuigen aan de linkerzijde kijken' en dat je dat dan dus precies wel doet. Je benadrukt iets wat je juist niet benadrukt wil hebben.
Het onderscheid tussen outsider art en 'gewone' kunst is een construct, nodig om het werk van mensen die anders buiten het voetlicht vallen, aan bod te laten komen. Mooie of interessante dingen die we anders niet te zien krijgen. Maar het is wel een geforceerd construct dat verwarring brengt en veel vragen oproept. Maar, naast het bieden van een platform, zit ook daar misschien wel de winst van dit OAM in de Hermitage. Dat je je juist al deze dingen afvraagt wanneer je de tentoonstelling bezoekt. Je dacht dat je het wist maar het blijkt van niet.
Je gaat er naar binnen met één vraag - is het wat? - en komt weer naar buiten met tien. En dat is soms nodig en precies wat we willen van kunst. Toch?
RSS-feed